Rynki finansowe ciągle się zmieniają. Spory przełom w handlu na giełdach nastąpił w latach 80. XX wieku, kiedy rozwinęły się w Stanach Zjednoczonych rynki terminowe. Zaczęto handlować kontraktami futures na pary walutowe, indeksy giełdowe czy instrumenty finansowe oparte o stopy procentowe. Rynki terminowe jednak były dostępne dla większych graczy, dysponujących dużym kapitałem. Dopiero lata 90. ubiegłego wieku spowodowały otwarcie rynków finansowych dla detalicznego inwestora. Sprawił to rozwój kontraktów CFD oferowanych na rynkach pozagiełdowych. Wbrew pozorom kontrakty CFD są bardzo podobne w swej konstrukcji do kontraktów futures, zatem prześledźmy rozwój jednych i drugich.
Rynek kontraktów futures
Pierwszy obrót kontraktami terminowymi datuje się na XVI oraz XVII wiek. Pierwsze giełdy towarowe zlokalizowane były w Belgii, w mieście Antwerpia oraz w stolicy Holandii Amsterdamie. Na giełdzie w Amsterdamie pojawiła się pierwsza słynna bańka spekulacyjna, a dotyczyła cen cebulek tulipanów. Ceny w pewnym momencie osiągnęły takie poziomy, że za równowartość kilku cebulek można było kupić kamienicę w Amsterdamie. Ludzie zaciągali pożyczki w celu zakupu cebulek, licząc na niewiarygodny zysk. Oczywiście w pewnym momencie bańka pękła, ceny cebulek gwałtownie spadły, a wielu ludzi potraciło swoje majątki, tak jak zresztą w przypadku każdej bańki, które trwają do dziś. Pierwszą opisaną bańkę cen cebulek tulipanowych datuje się na 1636 rok.
Najstarsze giełdy terminowe
Najstarsze giełdy terminowe, które działają do dziś powstały w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku. Znaczna ich część zlokalizowana jest w Chicago. Chicago Board of Trade (CBOT) jest najstarszą giełdą, na której handluje się kontraktami futures oraz opcjami do dziś. Powstała w 1848 roku. Pod koniec XIX wieku, w 1898 roku powstała kolejna giełda terminowa w Chicago, a mianowicie Chicago Mercantile Exchange (CME). W 2007 roku doszło do fuzji giełd i obecnie zarządzane są przez firmę CME Group.
Kontrakty futures
Przejdźmy teraz do omówienia samych kontraktów futures. Kontrakt terminowy to po prostu umowa pomiędzy dwiema stronami, kupującym kontrakt (pozycja długa) a sprzedającym kontrakt (pozycja krótka) na zakup i sprzedaż określonego instrumentu w przyszłości. Obrót kontraktami futures odbywa się wyłącznie na giełdach terminowych, które bardzo precyzyjnie określają parametry każdego kontraktu, jak również rozliczenie powstałych należności i zobowiązań.
Obecnie kontrakty terminowe opiewają na bardzo dużą ilość różnorodnych instrumentów między innymi:
- akcje,
- obligacje,
- indeksy giełdowe,
- pary walutowe,
- towary,
- zjawiska pogodowe itd.
Tak, jak już wspomniano kontrakty futures mają ściśle określone przez giełdę parametry, co oznacza, że są wystandaryzowane. Giełda określa następujące parametry każdego kontraktu:
- instrument bazowy (np. ropa naftowa WTI),
- wielkość kontraktów (np. 1000 baryłek),
- czas trwania kontraktu (np. kontrakt wygasa za miesiąc i wchodzi kolejna seria),
- najmniejszą możliwą zmianę ceny (tak zwany tick, przykładowo 0,01 USD za baryłkę, co oznacza, że posiadając jeden kontrakt opiewający na 1000 baryłek, zmiana ceny o jeden tick oznacza zmianę stanu rachunku o 10 USD na plus lub minus),
- warunki dostawy (w przypadku kontraktów na fizyczne dobra, ropa, złoto, pszenica itd.),
- i wiele innych parametrów.
Oczywiście nie musimy trzymać kontraktu do momentu jego wygaśnięcia. Możemy go sprzedaż, jeżeli będzie odpowiednia płynność (czyli po prostu znajdzie się chętny, kto kupi od nas ten kontrakt). Zamknięcie pozycji w kontrakcie polega na zajęciu pozycji przeciwstawnej. Oznacza to, że jeżeli kupiliśmy kontrakt, to musi go sprzedać, a na rynku musi się znaleźć nowy kupujący, który de facto zajmie nasze miejsce w kontrakcie. Dokładnie odwrotnie dzieje się, gdy sprzedaliśmy kontrakt, czyli zajęliśmy krótką pozycję. Żeby zamknąć kontrakt musimy go odkupić, czyli znowu znaleźć inwestora, który zajmie nasze miejsce w kontrakcie. W związku z tym liczba otwartych pozycji (LOP – liczba kontraktów nieupłynnionych do końca sesji) może nie zmienić się, nawet, gdy my zamkniemy pozycję. Oto wszystkie możliwe warianty zmiany LOP:
- nowy gracz kupuje nowy kontrakt(zajmuje nową pozycje długą), nowy gracz sprzedaje nowy kontrakt (zajmuje nową pozycje krótką) – wzrost LOP,
- nowy gracz kupuje kontrakt (zajmuje nową pozycje długą), stary gracz sprzedaje kontrakt (zamyka pozycję długą) – bez zmian LOP,
- stary gracz odkupuje kontrakt (zamyka pozycję krótką), nowy gracz sprzedaje kontrakt (zajmuje nową pozycję krótką) – bez zmian LOP,
- stary gracz sprzedaje kontrakt (zamyka pozycję długą), stary gracz odkupuje kontrakt (zamyka pozycję krótką)– spadek LOP.
W sytuacji, gdy ruchowi ceny towarzyszy wzrost wolumenu oraz wzrost liczby otwartych pozycji, tendencja powinna być kontynuowana. W przypadku, gdy obniża się wolumen i liczba otwartych pozycji, rośnie prawdopodobieństwo zmiany dotychczasowej tendencji.
Rozliczenie kontraktów futures
Rozliczenie należności i zobowiązań stron kontraktu futures odbywa się w procesie marking to market. Każda ze stron, kupujący i sprzedający, muszą zapłacić tak zwany depozyt początkowy (initial margin), który stanowi pewną procentową wartość całego kontraktu. Codziennie rachunek obu stron jest korygowany na plus lub na minus, w zależności od ruchów cen instrumentu bazowego. Ponadto ustalany jest depozyt obowiązkowy (maintenance margin), który jest zazwyczaj nieco niższy, niż depozyt początkowy. Gdy kwota na rachunku spadnie poniżej poziomu depozytu obowiązkowego inwestor jest wzywany do jego uzupełniania (margin call) i musi wpłacić tak zwany depozyt uzupełniający (variation margin).
Cena teoretyczna kontraktów futures
F – futures price
S – cena instrumentu bazowego
S x r x n/360 – koszt przechowywania (cost of carry)
Przykład kontraktów futures
Pierwotnie kontrakty terminowe futures były wykorzystywane do zabezpieczania się przed ryzykiem oraz opiewały przeważnie na towary rolne. Przykładowo pewien rolnik obawiając się dużych zbiorów pszenicy, a co za tym idzie spadku ich cen, mógł zabezpieczyć się przed tym ryzykiem zawierając kontrakt na dostawę pszenicy po określonej cenie, w określonym czasie. Jeżeli rzeczywiście pszenicy było bardzo dużo na rynku i jej cena w tym sezonie spadła, to rolnik miał zagwarantowaną cenę z kontraktu i nie musiał martwić się spadkiem cen. Oczywiście rolnik mógł się pomylić i po dużej suszy mogło być pszenicy bardzo mało na rynku, a jej cena mogła mocno pójść w górę. W takiej sytuacji rolnik nie mógł partycypować w korzystnym dla niego ruchu cen i musiał sprzedać pszenicę po niższej cenie z kontraktu.
Obecnie gro transakcji na rynku kontraktów futures ma charakter spekulacyjny. Rynek kontraktów futures jest przeznaczony dla bardziej doświadczonych oraz dysponujących większym kapitałem graczy. Na rynku kontraktów terminowych zazwyczaj dostępna jest niewielka dźwignia finansowa wynosząca 1:10. Rynek kontraktów futures jest rynkiem giełdowym.
Rynek kontraktów CFD
Rynek kontraktów CFD jest rynkiem pozagiełdowym (OTC – over-the-counter market), który w przeciwieństwie do rynku giełdowego nie posiada jednej siedziby. Rynek OTC jest tworzony przez banki, fundusze inwestycyjne, hedgingowe, brokerów itd. Rynek pozagiełdowy może funkcjonować 24 h na dobę (rynek walutowy, znany bardziej pod angielskim akronimem forex), a nawet w weekendy, tak jak w przypadku kryptowalut (bitcoin, ethereum etc.). Rynek OTC często daje możliwość negocjowania warunków kontraktu, zwłaszcza jak zawieramy go z bankiem w celu zabezpieczenia przed ryzykiem, przykładowo kontrakt forward, czy opcja walutowa. Tak jak już wspomniano na giełdzie nie ma takiej możliwości. Wszystkie parametry są z góry określone.
Rynek OTC pozwala zabezpieczyć się przed różnego rodzaju ryzykiem (walutowym, stopy procentowej, kredytowym), do czego głównie służą kontrakty forward, opcje, kontrakty swap, derywaty kredytowe oraz pozwalają spekulować na rynkach finansowych. Do spekulacji głównie wykorzystywane są kontrakty CFD, w mniejszym stopniu wykorzystuje się je do zabezpieczenia przed wspomnianymi ryzykami.
Kontrakty CFD
Kontrakt CFD, Kontrakt Różnic Kursowych (Contract for Differences) – oznacza transakcję elektroniczną opartą na wahaniach cen aktywów bazowych, takich jak:
- pary walutowe,
- indeksy giełdowe,
- akcje,
- obligacje,
- towary,
- kryptowaluty itd.
Kupujemy kontrakt CFD to zarabiamy na wzroście cen, a strona sprzedająca traci i na odwrót. Nie nabywamy fizycznie danego waloru, spekulujemy odnośnie zmiany jego ceny w przyszłości i na tym zarabiamy.
Pierwszymi kontraktami CFD obracano w Londynie w latach 90. Wymyślono je, żeby ominął podatki od obrotu akcjami na londyńskiej giełdzie. Jednak dopiero w XXI wieku kontrakty CFD stały się dużo bardziej popularne. Kontrakty CFD sprawiły, że niedostępne do tej pory rynki dla detalicznego inwestora, takie jak chociażby forex, zaczęły być w zasięgu ręki praktycznie każdego. Kontrakty CFD występują jedynie na rynku OTC. Obrót nimi odbywa się dzięki brokerom kontraktów CFD.
Zalety kontraktów CFD
Kontrakty CFD dają możliwość praktycznie nieograniczonej gry na spadki, czyli tak zwanej krótkiej sprzedaży. Na rynku giełdowych, zwłaszcza na rynku akcji, gra na spadki nie zawsze jest możliwa. Giełda musi dopuścić dany papier do gry na spadki.
Mamy dostęp do rynków 24 h na dobę – rynek kontraktów CFD opartych o pary walutowe dostępny jest 24 godziny na dobę przez 5 dni w tygodniu, a w przypadku kontraktów CFD opartych o kryptowaluty możemy handlować nawet w weekend.
Setki rynków w jednym miejscu – dzięki kontraktom CFD możliwy jest handel praktycznie na wszystkich instrumentach, które są obracane na głównych giełdach i rynkach pozagiełdowych świata. W Europie, USA, Azji i oczywiście w Polsce. Możesz spekulować na rynku walutowym, rynku akcji, obligacji oraz rynku towarowym, a ostatnio również na rynku kryptowalut.
Wysoka dźwignia finansowa – dźwignia finansowa (z ang. leverage) to narzędzie, pozwalające Ci otworzyć większą transakcje, niż posiadany kapitał na rachunku. Załóżmy, że Twój kapitał wynosi 1000 USD, a poziom dźwigni finansowej brokera to 1:100. Możemy zatem otworzyć pozycję o wartości wynoszącej nawet 100 000 USD. Dzięki dźwigni nie musisz posiadać całej kwoty, aby zainwestować w dany instrument. Niestety dźwignia działa w dwie strony. Jeżeli zbyt mocno będziesz się lewarował, Twoje straty mogą nawet przewyższyć posiadany kapitał na rachunku.
Instrumenty dostępne na rynku finansowym dają możliwość zabezpieczenia przed ryzykiem. Jest to bardzo ważna funkcja rynku finansowego. Kontrakty CFD również mogą być wykorzystywane do zabezpieczenia przed ryzykiem. Załóżmy, że posiadasz akcje spółki KGHM, a na rynku trwa bessa. Nie chcesz ich sprzedawać tylko dlatego, że aktualnie są złe nastroje na rynku. Podczas rynku niedźwiedzia spadają zazwyczaj ceny wszystkich akcji, nawet tych o dobrych fundamentach. Możesz zatem zająć krótką pozycję w kontrakcie CFD na akcje KGHM i zarabiać na spadkach ceny akcji, co skompensuje straty w portfelu. Ponadto dzięki dźwigni finansowej będziesz musiał posiadać tylko niewielką cześć wartości kontraktu CFD opiewającego na akcje spółki KGHM.
Podsumowanie
Kontrakty CFD otworzyły wiele rynków dla detalicznych inwestorów. Ponadto dzięki dźwigni finansowej możemy zacząć trading z naprawdę niewielkim kapitałem. Oczywiście występują również zagrożenia związane z inwestowaniem na rynku kontraktów CFD. Głównym zagrożeniem to wybór brokera, który jest pośrednikiem w transakcjach kontraktami CFD. Występują dwa rodzaje brokerów, Market Maker oraz STP/ECN. Pierwszy zawsze jest drugą stroną transakcji, a drugi teoretycznie powinien przekazywać transakcje do dostawców płynności. Zatem bardzo istotnym elementem jest stabilny partner w biznesie, czyli w tym przypadku broker. Więcej o wyborze brokera w kolejnym artykule. Poniżej tabela przedstawiająca główne różnice pomiędzy kontraktami CFD a futures.
