Badania pokazują, że Polacy w dużej mierze posiadają ograniczoną wiedzę ekonomiczną, co powoduje, iż nie rozumieją oni podstawowych pojęć i zasad finansowych. Zdecydowana większość społeczeństwa nadal trzyma swoje oszczędności na tradycyjnych kontach bankowych, które nie przynoszą znaczących zysków. Mimo, iż statystyczny polski inwestor staje się coraz bogatszy i bardziej doświadczony, wciąż wielu Polaków nie czuje się gotowych do rozpoczęcia samodzielnego inwestowania, a głównymi barierami wejścia są brak wiedzy i obawy przed ryzykiem.
- Odpowiednia świadomość finansowa odgrywa kluczową rolę w budowaniu stabilnej i zrównoważonej przyszłości, nie tylko jednostek, ale i całego państwa
- Niestety, istnieje wiele badań sugerujących, że poziom edukacji ekonomicznej Polaków pozostawia wiele do życzenia
- Warto bliżej przyjrzeć się wiedzy finansowej Polaków na przestrzeni lat, być może w tym aspekcie będzie można doszukać się pewnych pozytywów
- W artykule przeanalizowano również jak zmieniał się w ostatnich latach profil typowego polskiego inwestora indywidualnego
Kiedy inwestowanie stanie się codziennością?
Najnowsze badanie Poziom wiedzy finansowej Polaków 2023 jasno pokazało, że wciąż zdecydowana większość naszego społeczeństwa nie czuje się gotowa do rozpoczęcia samodzielnego inwestowania.
Niepokój dodatkowo wzbudza rosnący odsetek ankietowanych, którzy wyrazili taką opinię z 81% w 2022 r. do aż 90% w 2023 r. Oznacza to, iż jedynie co dziesiąty ankietowany w poprzednim roku przynajmniej rozważał rozpoczęcie przygody z rynkiem kapitałowym.
We wspomnianym okresie spadła również chęć do korzystania z instrumentów oraz kont emerytalnych z 10% do 4% rok do roku. Większość społeczeństwa zdaje sobie sprawę z ograniczeń oraz pewnych ułomności aktualnego systemu emertytalnego w naszym kraju. Jednocześnie zauważyć można zmniejszający się odsetek ludzi, którzy podejmują jakiekolwiek kroki w kierunku samodzielnego oszczędzania na przyszłą emeryturę.
Czego zatem brakuje Polakom, aby rozpocząć inwestować? Według samych ankietowanych brakuje wiedzy. Nie tyle czasu, czy pieniędzy, co przede wszystkim wiedzy. Tylko 7% badanych uważa, że ma dostateczną wiedzę na temat funkcjonowania GPW.
Konfrontując te wyniki z analogicznym badaniem przeprowadzonym w 2019 r. można dopatrzeć się pewnych niewielkich pozytywów. Zaledwie 3% ankietowanych uznało, że ich wiedza na temat inwestowania jest bardzo duża lub duża. Był to zatem odsetek ponad dwukrotnie mniejszy, niż w badaniu przeprowadzonym 3 lata później.
Niecałe 30% badanych deklarowało w 2019 r., że wie na czym polega inwestowanie na GPW. Niezależnie jednak od stanu wiedzy o giełdzie, aż 64% ankietowanych nie było zainteresowanych inwestowaniem, a tyko 8% wyraziło chęć pogłębienia swojej wiedzę na ten temat.
Główną obawą wobec inwestowania na GPW była wówczas nieprzewidywalność rynku finansowego i możliwość poniesienia strat. Następnie był to lęk przed ryzykiem i brak wiedzy (tu głównie wśród osób słabiej wykształconych). Osobom z wyższym wykształceniem częściej brakuje czasu na śledzenie sytuacji rynkowej. Jedynie 4% nie miało żadnych obaw związanych z inwestowaniem.
Można dojść do wniosku, iż na przestrzeni ostatnich, bardzo niepewnych, lat niewiele zmieniło się w kwestii inwestowania na giełdzie przez Polaków. Społeczeństwo doszło jednak do wniosku, iż główną barierą wejścia jest wiedza, a raczej jej brak. Polacy coraz mniej boją się stracić pieniądze na rynku kapitałowym, gdyż ich budżety zjada już inflacja.
Najbardziej znanym instrumentem finansowym są w 2023 r. akcje (91%) oraz obligacje (66%). Natomiast 9% ankietowanych nie zna żadnego instrumentu finansowego.
Można doszukać się przy tym pewnej sprzeczności gdyż na przestrzeni kolejnych lat samoocena ankietowanych na temat znajomości najważniejszego instrumentu na rynku kapitałowym – akcji rosła, mimo to byli oni coraz bardziej przekonani o braku dostatecznej wiedzy by móc inwestować.
Warto jednocześnie zwrócić uwagę na “znajomość” wśród ankietowanych ETFów, czyli funduszy notowanych na giełdzie. Zarówno fakt, iż ETFy zna jedynie 7% ankietowanych, jak i to, że 3-krotnie więcej osób zna instrument pochodny, jakim są opcje, wśród inwestorów powinien budzić pewne zdziwienie.
W bańce inwestycyjnej, w której żyją praktykujący inwestorzy temat pasywnej rewolucji, na czele z ETFami, jest poruszany nieustannie, natomiast opcje wydają się aktywem stosunkowo egzotycznym, zwłaszcza dla inwestora indywidualnego.
Typowy polski inwestor na przestrzeni lat
Niestety mimo pewnej świadomości finansowej nadal bardzo mały odsetek Polaków decyduje się lokować swoje oszczędności na rynkach kapitałowych. Analizując jak wygląda typowy polski inwestor indywidualny, warto bliżej przyjrzeć się Ogólnopolskim Badaniom Inwestorów, które przeprowadzane są przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (SII).
Z najnowszych badań, przeprowadzonych w 2022 r., wynika, że statystyczny polski inwestor ma 42 lata, 100 tys. zł i inwestuje głównie na GPW. Konfrontując wyniki badania z raportem Profil inwestora giełdowego w 2010 roku, również przeprowadzonym przez SII, można dojść do następujących wniosków:
1. Polski inwestor w ciągu ostatnich 12 lat stał się dużo bogatszy – 12 lat temu dominowały głównie portfele inwestycyjne do 10 tys. zł (30,4%) oraz między 10 tys. zł a 50 tys. zł (38%). Obecnie coraz większy odsetek inwestorów mieści się w grupach 50-100 tys. zł (19,4%) oraz 100-500 tys. zł (30,4%). Należy jednak zwrócić uwagę na różną siłę nabywczą wspomnianych portfeli w analizowanych okresach.
2. Statystyczny polski inwestor starzeje się – w 2010 r. wśród badanych inwestorów najwięcej – bo aż 40,3% – było w wieku 26-35 lat, drugą najliczniejszą grupą (23%) były osoby do 25 roku życia. W badaniu z 2022 r. udział inwestorów do 25 roku życia wyniósł 9,4% (co i tak stanowi najwyższym wyniki od 2013 r.), najliczniejszymi grupami byli natomiast inwestorzy w wieku 26-35 lat (31,5%) oraz 36-45 lat (30,9%).
3. Rośnie doświadczenie inwestorów indywidualnych – blisko połowa respondentów z 2022 r. inwestuje na rynku mniej niż 5 lat, choć osób z doświadczeniem powyżej 10 lat również jest całkiem sporo (35%) – stanowi to duży przeskok względem 2010 r. 12 lat temu aż dwie badane osoby na trzy inwestowały maksymalnie 5 lat, powyżej 10 lat inwestowało natomiast niecałe 17% badanych.
4. Wzrósł odsetek inwestorów z wykształceniem wyższym – w 2022 r. 78,9%. inwestorów posiada wykształcenie wyższe, natomiast 23,2%. posiada wyższe wykształcenie ekonomiczne. Jest to istotnie większy procent, w porównaniu do 67,5% inwestorów przynajmniej po studiach licencjackich z 2010 r. Odsetek inwestorów z wykształceniem podstawowym i zawodowym na przestrzeni lat nie zmienił się w sposób znaczny – nadal stanowią oni marginalny procent wszystkich inwestorów.
5. Kobiety stanowią coraz mniejszy odsetek wśród inwestorów – zgodnie z wynikami najnowszej ankiety, panie były w zdecydowanej mniejszości i stanowiły zaledwie 8,6%, w 2010 r. odsetek kobiet w całkowitej liczbie inwestorów wynosił natomiast 10,8%.
6. Polski inwestor nadal głównie inwestuje na GPW – najpopularniejszym rynkiem inwestycyjnym Polaków pozostaje rodzima Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, na której inwestowało w 2022 r. niemal 80% respondentów, co stanowi pewną obniżkę względem 2010 r. i 89%.
Autor poleca również:
- Co wiemy o rodzimej Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie?
- 92% Polaków chce edukacji finansowej – o finansach nadal wiemy za mało
- Co drugi Polak ma problem z wiedzą finansową – czyta umowy, ale nie wszystko z nich rozumie
- Polska (nie) wiedza o finansach. Jakie błędy finansowe najczęściej popełniają Polacy?
