W krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, giełda papierów wartościowych to podstawowy element rynku kapitałowego. Giełda jest szczególnym rodzajem rynku, na którym obraca się papierami wartościowymi. Określenie to jest doskonale znane wszystkim inwestorom, a nawet osobom, które chociażby przypadkowo słyszały o akcjach i spółkach giełdowych. Wielu z nas korzysta z Giełdy, oraz śledzi ją codziennie, pytanie ile tak naprawdę wiemy o naszej rodzimej giełdzie?
- Giełda jako istotny element rynku finansowego może być traktowana jako pewnego rodzaju barometr koniunktury gospodarczej danego państwa
- Sytuacja na giełdzie jest pochodną ogólnej sytuacji w gospodarce i finansach publicznych
- 12 kwietnia 1991 r. podpisano akt założycielski spółki akcyjnej Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. (GPW)
- Mimo, że niedawno świętowaliśmy 30 lat GPW, historia rynków kapitałowych w Polsce jest o wiele dłuższa niż trzy dekady
SPIS TREŚCI:
Znaczenie giełdy
Na giełdzie zawierane są transakcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych oraz papierów wartościowych. Handel papierami wartościowymi odbywa się na sesji giełdowej. Ich cena jest ustalana na bieżąco, głównie na podstawie aktualnego popytu i podaży.
W cenach zawarte są informacje dotyczące zarówno zdarzeń, które miały już miejsce, jak również wydarzeń które są oczekiwane przez rynek w przyszłości. Zmiany cen na giełdzie determinowane są przez: ekonomię, finanse, politykę i psychologię. Stałe badanie wpływu tych czynników na giełdę oraz ceny aktywów inwestycyjnych, a także ich zrozumienie jest kluczowe dla każdego inwestora.
Nieodłącznym elementem każdej giełdy są jej wahania oraz koniunktura. Zmiany koniunktury nie są łatwo przewidywalne, fakt ten wpływa na dysproporcje między stopami zwrotu poszczególnych inwestorów. W realiach rzeczywistych rynki finansowe, mimo swojej efektywności, nie są w stanie w pełni przewidzieć wahań koniunktury.
Problemy z oszacowaniem zmian na giełdzie wynikają głównie z problemami wskazania konkretnego czasu kiedy mają one nastąpić. Sytuacja na giełdzie jest cykliczna po spadkach, następują wzrosty, po których następują spadki. Najtrudniej jednak wskazać określony czas, kiedy trend się odwróci.
Tendencje panujące na rynku określane są jako hossa i bessa. Hossa to długotrwały trend wzrostowy cen papierów wartościowych, natomiast bessa długotrwały trend spadkowy. Hossę określa się również jako rynek byka, a samych inwestorów, którzy przewidują w przyszłości wzrosty na giełdzie – bykami. Pojęcie to wywodzi się od tego w jaki sposób byk atakuje swoimi rogami, to znaczy z dołu ku górze – tak samo zachowuje się wykres giełdowy podczas hossy.
Rewersem dla rynku byka jest rynek niedźwiedzia, oznaczający bessę. Tutaj również określenie wywodzi się od sposobu ataku zwierzęcia, mianowicie niedźwiedź w przypadku zagrożenia staje na dwóch łapach i atakuje kończynami górnym z góry na dół, niczym wykres giełdowy podczas drastycznych spadków cen.
Dla inwestorów oprócz panującego trendu, ważne jest również to, w jakim stopniu koniunktura wpływa, na posiadane przez niego aktywa inwestycyjne. Istotnym czynnikiem, który różnicuje wpływ zmian koniunktury na rentowność konkretnej branży czy przedsiębiorstwa, jest jej kapitałochłonność oraz udział kosztów stałych w ogólnej wielkości kosztów. Duża wartość tych kryteriów powoduje, że podmioty są szczególnie podatne na wahania cen emitowanych przez nie akcji.
30 lat tradycji i rozwoju GPW
16 kwietnia 1991 r. po raz pierwszy zabił giełdowy dzwon na GPW. Podczas tej historycznej sesji obracano akcjami pięciu spółek, wartość obrotów wynosiła 2 tysiące złotych. Obecnie, ponad 30 lat później, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest liderem wśród giełd Europy Środkowo-Wschodniej, a dla spółek i inwestorów stanowi synonim solidności i bezpieczeństwa.
Wraz z kolejnymi latami funkcjonowania, Giełdę charakteryzował nieustanny rozwój i postęp. Początkowo sesja giełdowa odbywała się raz w tygodniu, a transakcje zawierane były w systemie notowań jednolitych. Wraz z napływem nowych spółek i inwestorów warunki funkcjonowania Giełdy zmieniały się, aż do stanu, który panuje obecnie: sesja giełdowa odbywa się w każdy dzień roboczy i trwa zwyczajowo od godziny 9 do godziny 17.
Przez te trzy dekady udało się zbudować rozwinięty rynek kapitałowy, który umożliwia przedsiębiorstwom efektywne pozyskiwanie kapitału, a inwestorom udostępnia szeroką gamę instrumentów finansowych.
Struktura GPW
Warszawska giełda jest głównym elementem rynku wtórnego i oprócz Głównego Rynku prowadzi między innymi rynek małych spółek NewConnect, czy rynek obligacji Catalyst. Są to przykłady rynków pozagiełdowych – na tych rynkach dochodzi do zawierania transakcji kupna i sprzedaży papierów wartościowych, które są realizowane z pominięciem giełdy. Obroty na rynkach pozagiełdowych są zdecydowanie niższe.
Rynek NewConnect to zorganizowany i prowadzony przez GPW, rynek finansujący rozwój młodych przedsiębiorstw o wysokim potencjale wzrostu. Sam NewConnect również jest stosunkowo młody, powstał w 2007 r. Ma status rynku zorganizowanego, lecz prowadzony jest przez GPW poza rynkiem regulowanym, w formie alternatywnego systemu obrotu.
Na tym rynku panują mniejsze wymagania niż na rynku regulowanym. Niesie to za sobą szereg konsekwencji, w tym wzmożone ryzyko inwestycyjne. Ze względu na mniejsze regulacje, inwestorzy instytucjonalni raczej nie inwestują na rynku NewConnect, dominują tam inwestorzy indywidualni, szczególnie spekulanci, poszukujący okazji inwestycyjnej. Przedmiotem handlu na NewConnect są: akcje, prawa do akcji, prawa poboru, kwity depozytowe oraz inne udziałowe papiery wartościowe.
30 września 2009 r. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz spółka z jej grupy kapitałowej BondSpot powołały do życia pierwszy w Polsce zorganizowany rynek instrumentów dłużnych pod nazwą Catalyst.
Rynek Catalyst jest rynkiem dłużnych instrumentów finansowych. Przedmiotem handlu na tym rynku są: obligacje skarbowe, korporacyjne, spółdzielcze, komunalne czy listy zastawne. Inwestorom rynek dał możliwość lokowania oszczędności, w mniej ryzykowne niż akcje, instrumenty dłużne, natomiast firmom i samorządom umożliwił finansowanie na dalszy rozwoju.
Było to szczególnie korzystane, dla tych emitentów papierów dłużnych, dla których rynek kapitałowy był dotychczas niedostępny, mowa tutaj o bankach spółdzielczych, spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz jednostkach samorządu terytorialnego.
Catalyst organizuje obrót obligacjami notowanymi zarówno na GPW, jak i na rynku pozagiełdowym. Catalyst nie jest de facto osobną giełdą, lecz platformą obrotu, na której handluje się obligacjami. Dostarcza informacji, na temat sytuacji emitenta, a także zapewnia bezpieczeństwo rozliczeń transakcji, które jest gwarantowane przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Od lutego 2012 r. do Grupy Kapitałowej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie należy również Towarowa Giełda Energii (TGE), jedyna licencjonowana giełda towarowa w Polsce.
Polski rynek kapitałowy – rys historyczny
W 2021 r. obchodzono 30-lecie GPW, należy jednak pamiętać, że historia rynków kapitałowych w Polsce jest o wiele dłuższa niż trzy dekady.
Pierwsza giełda w Polsce została otwarta w Warszawie 12 maja 1817 r. Na Giełdzie Kupieckiej handlowano głównie wekslami oraz obligacjami, jej pierwszą siedzibą był Pałac Saski. Giełda funkcjonowała tam przez 11 lat, następnie została przeniesiona na Plac Bankowy, aż w roku 1876 doczekała się pierwszej własnej siedziby przy ul. Królewskiej. W tej lokalizacji przetrwała do wybuchu II wojny światowej, podczas której budynek został całkowicie zniszczony.
Po odzyskaniu niepodległości, podjęto próbę reaktywacji polskiego rynku kapitałowego, Giełda Pieniężna w Warszawie otworzyła się dla inwestorów 2 stycznia 1921 roku. Największą popularnością wśród inwestorów cieszyły się wtedy waluty – dewizy, monety oraz banknoty innych krajów, które stanowiły 83% wartości obrotów wszystkimi instrumentami.
Obrót papierami wartościowymi miał w okresie międzywojennym znacznie mniejsze znaczenie. Oprócz giełdy w Warszawie, która wiodła prym, w Polsce istniały również inne: w Krakowie, Katowicach, Lwowie, Łodzi, Poznaniu czy w Wilnie.
Po zakończeniu II wojny światowej próbowano reaktywować w Polsce giełdy, niestety proces ten był niezwykle utrudniony, między innymi ze względu na panujący wówczas system gospodarki.
Proces reaktywacji polskiej giełdy zakończył się sukcesem dopiero w latach 90. XX wieku, kiedy to 12 kwietnia 1991 r. powstała Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA. Kapitał akcyjny wyniósł 6 milionów zł, a wszystkie akcje objął Skarb Państwa.
Podsumowanie
Rok 2022 nie był łatwym rokiem dla polskiego rynku kapitałowego i Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Przyczyniły się do tego zaskakujące czynniki zewnętrzne, jednak ostatnie miesiące to okres wyraźnej poprawy nastrojów na polskim rynku.
Tego samego zdania pod koniec ubiegłego roku był Prezes Zarządu GPW – Marek Dietl. Jego przewidywania zdają się, przynajmniej częściowo, potwierdzać w rzeczywistości.
– Z optymizmem patrzę na kolejny rok. Dalej będziemy zwiększać paletę instrumentów finansowych i liczymy na to, że inwestorzy odnajdą się w nowej sytuacji i coraz większa ich liczba będzie wracać na nasz parkiet– powiedział Marek Dietl, w „Wideokomentarzu GPW”.
Większość ekspertów również pozytywnie patrzy w przyszłość, w kontekście kolejnych miesięcy dla GPW. Jako jeden z głównym argumentów za powrotem dobrej koniunktury na Giełdę analitycy podają niskie wyceny, które w dużej mierze zdyskontowały już szereg potencjalnych negatywnych czynników.
Jest to zatem dobry moment na zainteresowanie się Giełdą Papierów Wartościowych w Warszawie oraz rozpoczęcie inwestowania na naszej rodzimej giełdzie.
Autor poleca również:
- Jak można zadebiutować na giełdzie? Przykład Allegro oraz Ekipa Holding S.A.
- Panowanie nad emocjami – najważniejsza umiejętność inwestora. Podstawy finansów behawioralnych
- Trampki na giełdzie – startuje edukacja finansowa i inwestycyjna dla dzieci i młodzieży
- Lepsza emerytura z IKE czy IKZE? Rozmowa z Elizą Dąbrowską
